Rynek Staromiejski - Kościół Matki Bożej przed Tynem

Pałac Golz-Kinskich, Kościół Tyński, budynek Szkoły Tyńskiej i Pomnik Jana Husa

Naprzeciw Ratusza Staromiejskiego, nie bezpośrednio przy placu, znajduje się gotycki Kościół Matki Bożej przed Tynem (Kostel Matky Boží před Týnem), najsłynniejszy obiekt sakralny Pragi po katedrze.

(...) Potężny kościół Tyński (...) choć wystawiony przez bogatych kupców, stał się w najpełniejszym tego słowa znaczeniu husycką katedrą. Tu podburzały lud kazania Jana z Rokycan, husyckiego arcybiskupa. Szczyt monumentalnej fasady wieńczyły husycki kielich i posąg Jerzego z Podiebradów, który (...) po elekcji w staromiejskim ratuszu udał się wprost na nabożeństwo dziękczynne, ale nie do katedry, lecz tutaj, do Tynu. (...) 

(Krejči: Praga. Legenda i rzeczywistość, s.79-80) 

Pałac Golz-Kinskich, Kościół Tyński, 

budynek Szkoły Tyńskiej 

i Dom pod Białym Jednorożcem

(pocztówka z pierwszej połowy XX w.,

autor Jaroslav Šetelík  - z mojej kolekcji)

Około 1135 r. stał tu kościół romański (kaplica szpitalna). Obecna budowla powstawała przez niemal trzysta lat. Na początku XIII w. była tu trzynawowa, wczesnogotycka katedra, którą przebudowano pod koniec XIV w., budowę zaś ukończono wiek później. 

Kościół wyróżnia się dwiema strzelistymi 80-metrowymi wieżami, ciekawie ozdobionymi wieżyczkami-sterczynami. Figura Madonny z Dzieciątkiem pojawiła się na fasadzie w XVII w., wcześniej widniał tam złoty kielich (1463-1466) – symbol husyckiej wiary - umieszczony na życzenie Jerzego z Podiebradów. Kielich przetopiono po zwycięstwie katolików w wojnie trzydziestoletniej na aureolę i berło Matki Boskiej. Wtedy też zniszczono część dekoracji, a do kościoła wraz z katolicyzmem wkroczył barok. Mimo ozdób barokowych i złoceń, pozostała surowość gotycka. Wnętrze niemal bez fresków, jasne sklepienie kontrastują z dolną częścią, pełną rzeźb i obrazów skąpanych w złocie. Pełno tu osobliwych dzieł sztuki. Ołtarz główny ozdobiony jest obrazem Wniebowzięcie Panny Maryi Karela Škréty (1649). W lewej nawie warto zobaczyć ciekawą wczesnogotycką Drogę Krzyżową. W nawie południowej stoi najstarsza praska cynowa chrzcielnica (1414 r.). Ma kształt odwróconego dzwonu i wspiera się na lwich łapach. 

Pośród licznych nagrobków z okresu renesansu i baroku, niedaleko ołtarza, po prawej stronie nawy głównej, znajduje się ten najsłynniejszy - grobowiec nadwornego astronoma Rudolfa II, Tychona Brahe (1546-1601). 

Ze śmiercią tego słynnego pochodzącego z Danii astronoma wiąże się ciekawa historia. Mędrzec ów był wytrwałym biesiadnikiem uczt królewskich. Pił i jadł bez opamiętania. Pewnego wieczoru Tycho chciał odejść od stołu „za potrzebą”. Król nie zezwolił na to, każąc towarzyszowi pozostać przy stole do końca uczty. Brahe już nie wstał, bowiem ...pękł mu pęcherz. Ponoć funkcjonuje w Czechach powiedzenie: nie chcę umrzeć jak Tycho. 
W 1996 roku, w Szwecji przeprowadzono badania szczątków astronoma (fragmenty wąsów i włosów pobrano w czasie ekshumacji w 1901 r.) i okazało się, że Tycho zmarł prawdopodobnie na skutek zatrucia rtęcią, bowiem w badanych włosach było bardzo wysokie stężenie tej substancji. I zatrucie być może doprowadziło do niewydolności nerek i śmierci wybitnego astronoma. Podejrzewano, że mógł paść ofiarą morderstwa, zaś w kręgu domniemanych sprawców stawiano jego asystenta, Johanesa Keplera, i dalekiego krewnego, Eryka Brahe, który miałby zamordować Tychona na zlecenie króla duńskiego, Chrystiana IV, z powodu romansu uczonego z pewną kobietą z bliskiej rodziny monarchy. Inną domniemaną przyczyną jest spożycie leczniczego eliksiru własnej produkcji, którego jednym ze składników miała być rtęć. Ponowna ekshumacja miała miejsce w listopadzie 2009 r.

W okresie działań husyckich, kościół był naczelnym ośrodkiem reformacji. Pochowano tu potajemnie w 1631 r. głowy ofiar egzekucji z 1621 r.


(...) Dawno, dawno temu w kościele Tyńskim urwał się dzwoniący na mszę dzwon, przeleciał w powietrzu i wpadł do zajmowanego obecnie przeze mnie pokoju. Gospodyni stoi oparta o zadumane okno, firanki powiewają, a niewidoczny świat rzeźwieje. Wychylam się z okna trzeciego piętra, kamienne mury kościoła Tyńskiego są jak ręką sięgnąć. (...) Spoglądam na Matkę Boską, przytwierdzoną cementem do ściany kościoła i bezwzględną niczym margrabia Geron. Przechodnie suną koło wypalonego ratusza i uchylają kapeluszy przed nieznanym żołnierzem. (...)


(Bohumil Hrabal: Kafkiada (w:) Bar Świat. Tłum. Cecylia Dmochowska. Wydawnictwo Iskry. Warszawa 1968, s. 309)

Rynek Staromiejski z Kościołem Tyńskim i Pomnikiem Jana Husa
(pocztówka z okresu międzywojennego XX w. - z mojej kolekcji)

Przed kościołem, od strony rynku, znajduje się pochodzący z XIII w. budynek dawnej Szkoły Tyńskiej (najstarszej zachowanej budowli przy placu; dziś kawiarni), oraz XVIII-wieczny dom pod Białym Jednorożcem (U bílého Jednorožce), w którym mieści się Galeria Salvadora Dalego. 

Ungelt (fot. R. J.)

Z tyłu kościoła znajduje się Ungelt – dziedziniec z dwoma bramami, miejsce, gdzie już w X w. cudzoziemscy kupcy rozładowywali towary. Dziedziniec otoczony jest budynkami pochodzącymi z późniejszego okresu, przeważnie renesansu, powstałymi na fundamentach gotyckich. Najciekawszym z nich ni jednocześnie jednym z najpiękniejszych budynków renesansowych w Pradze jest Pałac Granów (Granovský palác). Dziś wokół dziedzińca znajdują się głównie restauracje i sklepy 

W tym miejscu pobierano od handlowców cło królewskie od towarów. W 1304 r. żaden gość nie mógł mieszkać ani składować towarów poza Tynem. Kupcy prascy mogli wywozić i wwozić towary bez ograniczeń. 

Rynek Staromiejski z Kościołem Tyńskim i Pomnikiem Jana Husa
(pocztówka z 1920 r. - z mojej kolekcji)