moja Praga: Plac Hradczański

Plac Hradczański z Zamkiem Praskim i Pałacem Arcybiskupim (po lewej) - pocztówka z początku XX wieku
(z mojej kolekcji)

Plac Hradczański (Hradčanské námĕsti) został założony ok. r. 1320 (Hradczany miały już prawa miejskie) po obu stronach drogi od Pohořelca* do Hradczan. Otoczony sklepami i straganami stanowił główny punkt handlowy Hradczan. Po pożarze (1541 r.), który zniszczył Hradczany i Małą Stranę, wybudowano wokół kilka interesujących pałaców, których fasady otaczają plac, stanowiący reprezentacyjny dziedziniec wspaniałego kompleksu architektonicznego z XVI-XVIII w.

(...)

Dopiero w Pradze poznałem

Że świat mój jest

Jak bułka chleba mały

Jak niedźwiedź na tylne łapy

Przed pałacami stawałem

(...)

(Harasymowicz: Praskie medytacje. IX – Noc praska, s. 78)

*Jest to dawne przedmieście Hradczan, powstałe ok. 1375 r. Nazwa odzwierciedla jego dzieje – kilkakrotnie było doszczętnie niszczone przez pożary: w 1420 r. podczas wojen husyckich, 1541, 1742.

Plac Hradczański (po lewej Pałac Schwarzenbergów, po prawej fragment Pałacu Arcybiskupiego, na wprost, za
Kolumną Mariańską, Pałac Toskański)

W centrum placu wznosi się Kolumna Mariańska (Mariánský Sloup), kolumna upamiętniająca zarazę, która wyniszczyła tysiące prażan (1713-1714). Dolna część słupa ozdobiona jest rzeźbami Františka Maxmiliána Brokofa (1726 r.).

Najważniejsza budowla przy placu to oczywiście Zamek Praski, o którym przeczytać można tu.

Pałac Schwarzenbergów

Stojąc tyłem do bramy zamkowej po lewej stronie widzimy Pałac Schwarzenbergów (Schwarzenberský Palác), należący do najwcześniejszych budynków przy placu. Zbudowany w latach 1545-1563 przez Augustyna Włocha posiada wszystkie cechy budowli renesansowej. Fasadę budynku pokrywa sgraffito, tworzące iluzję cegieł*.
W latach 1919-2002 pałac był siedzibą Muzeum Wojska (Vojenské muzeum), dziś mieści część zbiorów Galerii Narodowej w Pradze Barok w Czechach.

*sgraffito od wł. sgraffire (skrobać) – technika dekoracji polegająca na częściowym zdrapywaniu warstw, dzięki czemu powstaje kolorowa kompozycja (np. na czarną warstwę nanosi się warstwę wapna, którą później zdrapuje się punkt po punkcie tworząc dwubarwną kompozycję). Technika ta zdobyła popularność w Pradze w połowie XVI w. W ten sposób powstawały imitacje np. okładzin kamiennych, sceny figuralne o tematyce antycznej i historycznej. Zdobiono w ten sposób głównie ściany pałaców i rezydencji arystokratów.

Tuż obok Pałacu Schwarzenbergów stoi Kościół św. Benedykta (Kostel sv. Benedikta), oryginalny kościół parafialny Zamku Praskiego, wzmiankowany w 1353 r. Po pierwotnym wyglądzie dziś nie ma śladu, w XVII wieku dobudowano doń budynki klasztorne.

Pałac Arcybiskupi

Po przeciwnej stronie widzimy Pałac Arcybiskupi (Arcibiskupský Palác), będący chyba najokazalszą (obok Zamku Praskiego) budowlą przy placu.

Pałac, zaprojektowany przez Bonifáca Wohlmuta, a wzniesiony przez Udalrico Aostalli (1562-1564), na przestrzeni wieków zmieniał wygląd wielokrotnie, przebudowywany z inicjatywy rezydujących w nim arcybiskupów. Autorem rokokowej fasady jest Jan Josef Wirch (1732-1787). Wnętrza zdobią piękne renesansowe freski. Generalny remont obiektu miał miejsce w ostatnim dziesięcioleciu ubiegłego wieku. Pałac - niedostępny dla zwiedzających - od 1562 r. jest siedzibą arcybiskupów Pragi.

Pałac Sternbergów (Šternberský Palác) nie leży bezpośrednio przy placu, dojść zaś można doń przez lewe skrzydło Pałacu Arcybiskupiego. Jest to imponujący budynek z okazałym dziedzińcem. Przyciągają wzrok bogato zdobione sztukateriami elewacje (ciekawe są zwłaszcza frontony wieńczące okna z medalionami zawierającymi płaskorzeźby o tematyce antycznej) oraz ryzalit w kształcie wieży (od strony ogrodu). Pomieszczenia na planie prostokątnym występują na przemian z owalnymi lub kolistymi. Ściany i sufity wewnątrz pokryte są freskami. Całość ponoć w zamierzeniu miała przyćmić sąsiedni Pałac Arcybiskupi. Z braku funduszów nie wykończono jednak budynku tak, jak zaplanowano.

Właścicielem i fundatorem pałacu był jeden z najbogatszych ludzi w Pradze – Václav Vojtěch ze Šternberka (hrabia Šternberg) (wcześniej na skraju Pragi zbudował Pałac Troja – morawski Wersal). Wśród twórców pałacu wymienia się nazwiska Domenica Martinellego, Giovanniego Santiniego, a przede wszystkim Giovanniego Battisty Alliprandiego. Okres budowy to lata 1697-1707. W 1819 r. budowla została zaadaptowana na potrzeby galerii.

W latach 1918-1947 pałac służył armii czechosłowackiej. Od 1947 r. mieści się tu część zbiorów Galerii Narodowej. Do roku 1990 dzieł było nieco więcej, jednak na skutek uchwały o zwrocie majątku zagrabionego przez komunistów prawowitym właścicielom, Galeria Narodowa musiała oddać niektóre eksponaty. Dziś stała ekspozycja w pałacu to Sztuka europejska od starożytności do końca baroku. Znajdziemy tam m.in. płótna Pietera Breugela Starszego, Albrechta Dürera, Tintoretto, Tiepolo, Ribera, El Greco, Goi, Rubensa i van Dycka.

Po stronie zachodniej placu stoi wczesnobarokowy Pałac Toskański (Toskánský Palác), będący niegdyś własnością toskańskich książąt (od 1718 r.). Zbudował go w latach 1689-1691 Jean Baptiste Mathey. W balustradzie wieńczącej elewację budynku, między dwoma belwederami, dostrzec można rzeźby postaciujące siedem sztuk wyzwolonych (Jan Brokoff). Od strony ul. Loretańskiej uwagę zwraca posąg zdobiący fasadę. Jest to Św. Michał – dzieło Ottavia Mosta (1693 r.). Pałac wielokrotnie zmieniał właścicieli. Od 1847 do 1918 należał do Habsburgów, po zakończeniu pierwszej wojny światowej stał się własnością Ministerstwa Spraw Zagranicznych, którego główną siedzibą jest położony nieopodal (przy Placu Loretańskim) Pałac Czerninów (Černínský palác).

W piwnicach mieści się stylowa acz ponura restauracja.