Plac Karola

Plac Karola - Ratusz Nowomiejski (fot. R. J.)

Z powodu z napływu ludności i szybkiego przyrostu demograficznego na prawym brzegu Wełtawy powierzchnia Starego Miasta z czasem przestała wystarczać. Zaczęły powstawać nowe osady poza jego obrębem. Karol IV postanowił utworzyć Nowe Miasto. Uskutecznił swój plan po objęciu tronu. W 1348 r. wydał przywilej założycielski, choć nosił się z tym zamiarem dużo wcześniej, jeszcze za życia swego ojca, Jana Luksemburskiego. Niemal natychmiast cały teren przyszłego miasta przeobraził się w plac budowy. Każdy, kto przeprowadził się w ten rejon, pod warunkiem postawienia domu w ciągu osiemnastu miesięcy, zwolniony był z opłat i danin na dwanaście lat. Miasto powstawało szybko. Rosły domy, kościoły i miejskie mury obronne. Trzy centralne place spełniały funkcje targowisk: Targ bydlęcy (dziś Plac Karola), Koński Targ (dziś Plac Wacława), Sienny Targ, a łączyła je sieć uliczek. Mieszkali tu głównie rzemieślnicy, zwłaszcza ci, którzy wykonywali rzemiosła „hałaśliwe” (w XVIII w. miasto stało się ośrodkiem handlowym). Na Starym Mieście pozostali głównie bogaci panowie i kupcy w większości pochodzenia niemieckiego. Obszar Nowego Miasta sięgał 360 ha i był trzykrotnie większy od Starego Miasta Niektóre ulice miały szerokość nawet do 23 metrów. Miasto było podzielone na dwa okręgi, przynależące odpowiednio do dwu kościołów. Centrum tzw. dolnego miasta był kościół św. Andrzeja, górnego zaś – Kościół św. Stefana. Pod koniec XIX w. wprowadzono nową koncepcję urbanistyczną, zniszczono więc większość starych historycznych obiektów i zastąpiono je nowymi budowlami, dlatego w porównaniu ze Starym Miastem i Małą Straną znajduje się tu niewiele ciekawych zabytków. Gorzej, po spacerze zadbanymi uliczkami tych dzielnic, wycieczka po Nowym Mieście (poza Placem Wacława i głównymi ulicami) wprawić nas może w zdumienie, wiele tu bowiem miejsc zaniedbanych i mało estetycznych. 

(fot. R. J.)

Plac Karola (Karlovo náměstí) to największy praski plac. Zajmuje powierzchnię 80 500 m². Pośrodku znajduje się skwer (z oczkiem wodnym), chyba jedyne zielone miejsce w tej części miasta. Plac został założony przez Karola IV w 1348 r. i przez wiele stuleci z racji przeznaczenia nosił nazwę Targ Bydlęcy (do r. ok. 1848). Od XV w. Targ Bydlęcy miał w Pradze monopol na handel zwierzętami. W połowie XIX stulecia, podczas przebudowy miasta, plac przekształcono w park, który „usiano” pomnikami czeskich uczonych i badaczy.
W północnej części placu znajduje się pomnik ojca współczesnej czeskiej poezji, Vítězslava Hálka (z 1881 r.), autorstwa Bohuslava Schnircha.

W latach 1393-1791 w samym centrum placu stała kaplica Bożego Ciała (kaple Božího Těla) z przylegającym do niej niewielkim cmentarzem. Kaplica przez kilka wieków pełniła ważną funkcję - co roku w czasie świąt wielkanocnych wystawiano tu relikwie świętych, co uczyniło Pragę jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymowania w Europie.

Północną pierzeję placu zajmuje rozległy dziś Ratusz Nowomiejski (Novoměstská radníce). We wschodniej części znajduje się stary ratusz z drugiej połowy XIV w. z 50-ciometrową gotycką wieżą (gotyk luksemburski), zbudowaną w latach 1452-1456, ozdobioną starym herbem Nowego Miasta. Z wieży roztacza się ładna panorama Pragi.
Po zniszczeniach z XVIII i XIX w. dokonano rekonstrukcji budynku w latach 1905-1906. Ostatnia restauracja miała miejsce w latach 1975-1994.
W 1609 r. w budynku obradował sejm stanowy. Do 1784 r. (czyli do połączenia miast praskich) ratusz był siedzibą władz miejskich. Później mieścił się tu sąd, więzienie, dziś jest tu m.in. właśnie budynek sądu.

Pierwotnie, gdy Nowe Miasto nie posiadało własnego ratusza prowizoryczny ratusz mieścił się przy ul Řeznickiej.

W Nowomiejskim Ratuszu miała miejsce tzw. pierwsza praska defenestracja w 1419 r., na pamiątkę której postawiono nieopodal pomnik Jana Želivskiego – husyckiego przywódcy i kaznodziei.

Defenestracja (łac. de fenestra czyli przez okno), będąca początkiem wojen husyckich, miała miejsce w niedzielę 30 lipca 1419 r., po kazaniu Želivskiego w kościele Matki Bożej Śnieżnej. W czasie sporu husycko-katolickiego w ratuszu przez okno "wypadło" siedmiu katolickich rajców.

Później Želivski po latach tłustych, kiedy to posiadał niemal nieograniczoną władzę nad praskim ludem, w okresie szerzenia husytyzmu mieczem został pojmany i ścięty 9 marca 1422 r.

(...)W pewnym sądzie okręgowym w Pradze razu pewnego zwariował jakiś sędzia. Przez długi czas nie można było zauważyć w nim nic osobliwego, aż raptem, podczas jakiejś rozprawy o obrazę czci, wariacja wybuchła. Niejaki wikary Hortik podczas nauki religii dał po pysku uczniowi, a ojciec tego ucznia(...), spotkawszy tego wikarego, rzekł do niego na ulicy: „Ty koniu, ty czarna bestio, ty świątobliwy kretynie, ty czarna świnio, ty plebański koźle, ty plugawicielu nauki Chrystusowej, ty obłudniku i szarlatanie w sutannie!” Ten zwariowany sędzia był bardzo pobożny i miał trzy siostry, a wszystkie były księżymi gospodyniami, on zaś był ojcem chrzestnym dzieci tych sióstr. Więc go ta sprawa tak wzburzyła, że raptem stracił rozum i ryknął na oskarżonego: „W imieniu najjaśniejszego pana cesarza i króla, skazuje pana na śmierć przez powieszenie!(...)” Potem zwrócił się do woźnego i rzekł: „Panie Horaczek, weźmiesz pan tego draba i powiesisz go pan tam, gdzie się trzepie dywany. Potem dostaniesz pan na piwo.(...)

(Hašek: Przygody dobrego wojaka Szwejka. Tom IV, s. 208)

wnętrze kościoła św. Ignacego (fot. R.  J.)

Przy przecinającej plac ul. Ječnéj wznosi się kościół św. Ignacego z Loyoly (kostel sv. Ignáce). Został zbudowany w 1678 r. według projektu Carla Lurago i był częścią nowomiejskiego kolegium jezuickiego. Bogato zdobioną rzeźbą fasadę (P.I. Bayer) wieńczy figura św. Ignacego (T. Soldatti). W barokowym  wnętrzu znajduje się diorama wizerunku Matki Boskiej z Lourdes.
Do kościoła przylegają budynki dawnego kolegium jezuickiego, które funkcjonowało w latach 1659-1773, a które później zostało przekształcone w szpital.

Dom Fausta

W pobliżu wylotu ul. Vyšehradskiej (południowa pierzeja placu) stoi Dom Fausta (Faustův dům) (także Mladotovský palác) ozdobiony późnobarokową fasadą, jednak o renesansowym rodowodzie. Nazwa pochodzi z XIX w.

W podaniach praskich funkcjonował dość swobodnie przetwarzany mit Fausta. Doktor Faust jest postacią historyczną, żył w Niemczech na przełomie XV i XVI w. Legendy wiążą go z rudolfińską Pragą, z którą faktycznie nic wspólnego nie miał, choć sobowtór (jego praski odpowiednik) żył wiek wcześniej na dworze Wacława IV. Praskie legendy mówią o dwukrotnym pobycie Fausta w Pradze (raz szybował na Mefistofelesie w postaci skrzydlatego konia, innym razem szedł pieszo). Tradycja umiejscawia go na dworze Rudolfa II (podczas gdy ten się jeszcze nie narodził), innym razem utożsamia go z wynalazcą druku Gutenbergiem (który pochodził z Kutnej Hory, skąd wyemigrował do Niemiec podczas wojen husyckich, a tam podpisywał się nazwiskiem utworzonym od nazwy rodzinnego miasta – Kuttenberg, imię jego Sztiastný zostało zlatynizowane: Faustus; legenda ta została spopularyzowana w okresie odrodzenia narodowego). W domu Fausta przy Placu Karola miał zamieszkać scholarz, który śmierci słynnego czarnoksiężnika zawarł taki sam pakt z diabłem i tak, jak Faust, został zabrany do piekła przez tę samą co on dziurę w suficie. W Pradze było jeszcze kilka innych domów, które łączono z pobytem Fausta, którego uważano z Czecha. W połowie XIX w. wyprowadzono tradycję faustowską od mieszkańców dzisiejszego domu Fausta. Kiedyś stał tam pałac książąt Opawskich, którzy parali się alchemią. Później mieszkali tu alchemicy Rudolfa (Edvard Kelley) oraz kuglarze. W XVIII w. pan Mladot z Solopisk przebudował ów pałac i trzymał tam swą bogatą kolekcję zabawek mechanicznych, zautomatyzowanych figur i szafkę optyczną (laterna magika), które demonstrował swym gościom jako nowoczesne czary. Tradycja ta utrwaliła się i dziś jest to jedyny praski dom Fausta.

Dziś budynek należy do miasta, które użycza go Uniwersytetowi Karola.